Tussen Vercors, Drôme, Mont Ventoux, de pre-Alpen en de vallei van de Durance vormen de Provençaalse Baronieën in de Provence een plaats die lange tijd onbekend is gebleven, ver weg van de belangrijkste verkeersassen gelegen, lang teruggetrokken omdat het een overdreven kronkelig en labyrintisch reliëf heeft. Dit middelhoge kalksteenmassief, een overblijfsel van een oude zeebodem met originele geologie en indrukwekkende vormen, heeft altijd gestaan op de grenzen en de grens van meerdere invloeden.
Provençaalse Baronieën, een uitzonderlijke plek
Doorkruist door de noordelijke grens van de aanwezigheid van de olijfboom, hier geteeld sinds de oudheid, zijn de Baroniën authentiek Provençaals. Maar het is een bergachtige Provence, een mozaïek van de Provence, constant verzwakt of bevestigd volgens de hoogte en breedtegraad.
Loop over de bergen, naar het zuiden, en je zult struikgewas van tijm, lavendel, steeneikenbossen, dorre gazons waar ooit kuddes doorheen liepen, bossen van witte eiken, buxus, steeds meer gewonnen door de dennen. Schakel over naar de andere kant, in de schaduw van de ubacs, en deze op het noorden gerichte hellingen krijgen onmiddellijk een meer boreaal karakter en bedekken de paden met de koelte van diepere beukenbossen. Een kalkstenen land dat in alle opzichten gefragmenteerd is, maar met een royale kelder die water vasthoudt, hebben de Provençaalse Baronieën niet de eentonigheid of droogte van andere zuidelijke plateaus. Het is een echte landschapspuzzel.
Een beetje geschiedenis van de Provençaalse Baronieën
Tegenwoordig strekken ze zich uit over de departementen Drôme en Hautes-Alpes, de Provençaalse Baronieën werden ooit bestreden door de graaf van de Provence en de paus in het zuiden en de Dauphin in het noorden. Maar vanwege de hardheid van de bergen en het klimaat vormde het relatieve isolement van de Provençaalse Baronieën ook een garantie voor het behoud van zijn autonomie. Een natuurlijk fort vol tientallen kastelen en versterkte locaties, de Baronieën waren in de middeleeuwen het bezit van een uitgebreide familie van onafhankelijke ‘baronnen’ die alleen reageerden op het directe gezag van de keizer, en onderverdeeld in verschillende takken, bij de naam van hun vesting, de “Mévouillon”, de “Montauban” of de “Mison”.
Open voor de uitlopers van het westen en het oosten, Nyonsais of de Buëch-vallei, profiteerden de Provençaalse Baronieën van nauwe contacten en veelvuldige uitwisselingen met de buitenwereld. De ouderdom van een route die het massief doorkruiste en de Languedoc en Comtat Venaissin in het westen met Italië in het oosten verbonden via de Larche- of Montgenèvre-pas, getuigt van deze openheid naar buiten toe. De verloren autonomie van de baronnen aan het begin van de 14e eeuw zou punctueel kunnen terugkeren, vooral tijdens de religieuze oorlogen van de 16e eeuw, waarin de Baronieën van de Provence een tijdlang veranderden in een enorm protestants bastion.
Een streek van doorgang en bewoning uit het neolithicum, rijk aan talrijke sporen van bewoning en exploitatie in de ijzertijd, voormalig grondgebied van de vroegrijp geromaniseerde Voconces, de Baroniën van de Provence waren ook een gebied van ontmoeting tussen culturen. Het zuidelijke karakter vinden we onder meer terug in de landelijke architectuur met het gebruik van de kanaaltegel, bij de teelt van aromatische planten of de olijfboom, maar ook in het dialect zijn meer noordelijke en bergachtige invloeden terug te vinden.
De Provençaalse Baronieën zijn nooit een totaal ‘verlaten’ plek geweest. Territorium vergeten door de industrialisatie van de 19e eeuw, gewijd aan gemengde landbouw en fokkerij, de Baroniën van de Provence hebben lang de traditionele vormen van landelijke samenlevingen bewaard, onderbroken, tot het midden van de 20e eeuw, door landbouwwerk, markten , het leven in de steden, zo goed beschreven door Barjavel, een inwoner van Nyons.
Recente maar opvallende ontwikkelingen in de landbouw hebben de afgelopen decennia landschappen en terroirs aanzienlijk veranderd. Door mechanisatie zijn veel heggen verdwenen. De oude grachten zijn verlaten of vervangen door beregening. De terrassen van droge steen, op de goed belichte heuvels die zijn gewijd aan wijnstokken of olijfbomen, zijn verlaten. Het bos, dat oprukkende over land dat door te zeldzame kuddes werd doorkruist, viel het leven van mannen terug op de bodems van de vallei. Het land, voorheen gedomesticeerd, ook op grote hoogte, wordt nu waterloos, waardoor de regio, zodra men de gecultiveerde valleibodems verlaat, het pittoreske karakter krijgt van een wilde regio.
De hoge plaatsen in de Provence
Een opeenvolging van richels en toppen in de blues van de horizon, in relatie tot de onmetelijkheid van de plateaus verborgen voor de dagelijkse blik van de valleibodems, in het doolhof van valleien, kloven en plooien, oftwel gewoonweg de Baroniën van de Provence. In tegenstelling tot het vredige Provençaalse platteland dat aan de dorpen grenst, vallen bepaalde plaatsen, bepaalde passages, bepaalde reliëfs, bepaalde vormen of gebouwen op, uitgesneden schilderachtige silhouetten, imponeren door hun gestalte, hun kracht, hun locatie. Op de één of andere manier zijn het “monumenten”: natuurlijk of menselijk, mineralen, planten of gebouwd, ze belichamen zichtbaar de herinnering aan plaatsen, ze spreken de zintuigen en blijven in het geheugen van de bezoeker.
Een opmerkelijk erfgoed van de Provence
Het landschap is daarom niet homogeen, sommige van zijn erfgoed zijn opmerkelijker dan andere, hetzij vanwege hun bijzondere historische of wetenschappelijke waarde, de plaats die ze innemen in de lokale cultuur of in de standpunten over de landschap, de rol van ‘showcase’ die ze kunnen spelen, waarbij ze het karakter van het hele territorium concentreren en samenvatten.
Deze “hoge plaatsen”, die speciale aandacht verdienen in termen van kennis, behoud of wetenschappelijke, culturele en toeristische erkenning, zijn over het algemeen niet willekeurig verspreid. Geografische logica’s, inherent aan de vormen van het territorium, of historisch, controleren en verklaren hun verspreiding in het territorium. Deze gemeenschappelijke draden kunnen natuurlijke assen zijn (geologische breuken, kloven, rivieren, oude paden, transhumance-routes), religieuze of politieke criteria die uit het verleden zijn geërfd, agrarische of pastorale logica’s (successies en netwerken van religieuze gebouwen, kastelen, graasgebieden, microklimaten of bodems die gunstig zijn voor bepaalde gewassen, enz.). Vaak zijn al deze criteria met elkaar verweven en combineren ze om unieke elementen op specifieke plaatsen samen te brengen.
Langs deze rode draad vormen de wegen en oude reisroutes een belangrijk element in de Baroniën van de Provence, een opgedeeld land waar reizen altijd “een heel verhaal” is geweest. Van Nyons naar Serres, de oude weg van Spanje naar Italië, geopend in de 19e eeuw met grote inspanning in de voetsporen van de oude Romeinse weg en middeleeuwse paden, dwars door de noordelijke helft van de Baroniën van de Provence , maakt het mogelijk om van west naar oost terug te gaan in de geologische tijd door een afwisseling van sluizen, kloven (die van de Eygues in het bijzonder), uitgestrekte bassins (Rosanais), onderbroken door dorpen, genest of hooggelegen, de ruïnes van kerkers en kloosters.
In het zuidelijke deel van de Provençaalse Baroniën, van Buis-les-Baronnies tot Eyguians, kunt u via de oude “Prinsen van Oranje-route” van het stroomgebied van de Ouvèze naar dat van Buëch gaan, door de opeenvolging van hoge valleien, langs wegen beplant met lindebomen. In het hart van de route kunnen bezoekers die een pauze nemen op de Col de Perty één van de mooiste panorama’s van de zuidelijke Alpen ontdekken, met uitzicht op de horizon van de Mont Ventoux tot Dévoluy en de Ecrins.
Kloof landschappen
De natuurlijke doorgangen en historische routes vormen logischerwijs bevoorrechte plaatsen om het gebied te overzien en te zien, maar ook om te focussen op zeer kleine ruimtes en panorama’s die een heel panel van wild of historisch natuurlijk erfgoed vastleggen, het Park, zelfs nog alleen in project, prioriteit gegeven aan de kennis en verbetering van de pittoreske landschappen die de kloven en hun wegen zijn, begrensd door kliffen, ingekerfd in de krachtige tithonische kalkstenen schaal die kenmerkend is voor de Baroniën van de Provence.
Twee van de grootste en rijkste kloven waren het onderwerp van een eerste studie- en actieprogramma: de Eygues-kloven in het westen in de Drôme, tussen Sahune en Saint May, en de Gorges de la Méouge in het oosten, in de Hautes Alpes, tussen Châteauneuf-de-Chabre en Barret-sur-Méouge. De studie van de toponymie en de oude bezetting van de plaatsen door een historicus, de studie door een tuinarchitect die de gebouwen en standpunten identificeert, evenals de impact van moderne wegenontwikkelingen, een seminarie voor specialisten in terrasvormige gewassen, de eerste herontwikkelingen van het erfgoed in Méouge, een samenwerkingsproject voor de hervatting van de olijfboomteelt in de Eygues-kloven, zijn al uitgevoerd.
Opmerkelijke sites en monumenten
Rijk aan alledaags erfgoed, vaak verbonden met landbouwactiviteiten of de middeleeuwse geschiedenis van het grondgebied, hebben de Baroniën van de Provence ook opmerkelijke locaties en monumenten die erkend zijn als historische monumenten (40 gebouwen zijn geregistreerd of geclassificeerd) of sites (12 sites zijn momenteel geregistreerd). Anderen, hoewel niet beschermd, verdienen ook aandacht.
Zich bewust van het belang van dit opmerkelijke erfgoed, heeft het Natuurpark De Provençaalse Baronieën in zijn Charter een plan voorgesteld voor het behoud en de verbetering van gebouwd erfgoed, rond twee belangrijke oriëntaties en karakteristieke locaties.
Het gewicht van de middeleeuwse geschiedenis en het hoge leefgebied in dit berggebied hebben geleid tot de erkenning van een aantal opmerkelijke hooggelegen locaties, zoals het kasteel van Cornillon-sur-l’Oule (Drôme), het kasteel en het oude dorp Arzeliers in Laragne-Montéglin (Hautes-Alpes), het oude dorp Béconne in La Roche-Saint-Secret-Béconne (Drôme), de kerk en het oude dorp St-Cyrice in Etoile- Saint-Cyrice (Hautes-Alpes), het kasteel van La Roche-sur-le-Buis (Drôme).
Andere sites zijn, gezien de dichtheid van het opmerkelijke erfgoed dat er gevonden wordt, erkend als “sites met een sterk erfgoedkarakter”. Deze omvatten oude steden en dorpen, zoals de oude steden Serres en Orpierre in de Hautes-Alpes, of Nyons, Buis-les-Baronnies, Taulignan of het dorp Saint-Euphémie-sur- Ouvèze in de Drôme. Anderen zijn ook erkend vanwege hun archeologische interesse, zoals de site van Bâtie-Montsaléon (Hautes-Alpes, overblijfselen van Mons Seleucus, een Gallo-Romeinse agglomeratie met een religieuze roeping) of die van de Clausonne-abdij in Saix. (Hoge bergen).
Voor elk van deze sites verbindt het Park zich ertoe om, voor de duur van het Charter, de eigenaren, in het algemeen het publiek, of de verenigingen die verantwoordelijk zijn voor hun animatie, te ondersteunen bij acties die bedoeld zijn om dit erfgoed beter te begrijpen, te behouden, te animeren en te versterken.
Dorpserfgoed en stedenbouw
Als bepaalde “hoge plaatsen” bijzonder opmerkelijk zijn, blijft het een feit dat het dagelijkse landschap, de decoratie van het huis of van het dagelijkse werk, in de Baronnies van de Provence een leefomgeving van hoge kwaliteit vormt, alomtegenwoordig en redelijk goed bewaard gebleven historisch karakter. In het dichte weefsel van de dorpen dragen de stedelijke vormen die uit het verleden zijn geërfd veel bij tot het karakter, de toepassingen en het genot van het leven, zelfs in de meest hedendaagse praktijken. De dorpen zijn het resultaat van de geschiedenis, verre van willekeurig gelegen, ze hebben zich vaak geclusterd rond bepaalde gebouwen (kastelen, kerken), zijn naar behoefte geëvolueerd, maar gedurende lange tijd binnen de grenzen van de topografie, in die van het ganggesteente gebouwd vanaf hun wallen, op het kruispunt dat hun oude land structureert, in het hart waarvan het dorp niet zou kunnen worden begrepen zonder het.
De Baronnies van de Provence zijn sinds de prehistorie altijd dichtbevolkt geweest, maar het is met name het feodalisme dat de dorpen en steden diep heeft getekend. De families die toen de regio domineerden, de Mévouillon, de Montauban en hun bondgenoten, organiseerden een samenhangend netwerk van kastelen en versterkte dorpen. Ze verenigen dit territorium dat nog steeds de herinnering aan deze heren, verheven tot de rang van baronnen, heeft behouden. Het resultaat van deze feodale en militaire geschiedenis is een patrimoniaal erfgoed dat bijdraagt tot de identiteit van de Provençaalse Baronnieën: het kleinste dorp bewaart de overblijfselen van zijn kasteel, van een romaanse kerk, van vestingwerken, maar ook van erfgoed dat het geduldige werk toont, door de eeuwen heen hebben haar inwoners in zijn geheel een land van droge middelgrote bergen versterkt. Terrassen, hutten, schaapskooien op hoogte laten zien dat dit gebied voortdurend verbeterd is, van de valleien tot de hooggelegen weilanden.
Tegenwoordig, gedurende tientallen jaren, met de verandering, het einde van de landelijke samenleving, met de komst van andere economische logica’s, die gebaseerd zijn op autorijden, met de standaardisatie van huisvesting, plaatsen van leven hebben, of beginnen voor sommigen, hun gezicht te veranderen. De oude structuren verspreiden zich, de moderne verstedelijking komt soms volledig in tegenspraak met de logica van implantatie die uit de geschiedenis is geërfd, met het risico het karakter van het land te schaden, maar toch zo kostbaar in de ogen van de bewoners en voor de activiteit. toeristisch.
Geconfronteerd met veranderingen in dorpen en stadsplanning, heeft het park ervoor gekozen gekozen functionarissen en bewoners te ondersteunen om hen instrumenten en kennis te bieden die kunnen innoveren met respect voor het karakter van het gebied.
Vertaald van bron: Les Baronnies Provençales
Adres: 575 route de Nyons, 26510 SAHUNE