Natuur van het Zwarte Woud
Het natuurlijke en culturele landschap in het Zwarte Woud is uniek. Bosbouw en begrazing worden hier al generaties lang beoefend, wat tot op de dag van vandaag de regio heeft gevormd. In het Zwarte Woud met zijn bossen, heidevelden, slijpstenen en meren ervaar je aantrekkelijke contrasten: soms is de natuur zachtaardig en lieflijk, soms wild en ongetemd. De diversiteit van het landschap komt tot uiting in de diversiteit van de flora en fauna. Een groot deel van het gebied van het nationale park is NATURA 2000 beschermd gebied.
ACSI Campings Zwarte Woud | ANWB Campings Zwarte Woud | Natuurhuisjes Zwarte Woud | Vakantiehuizen Zwarte Woud
Tegenwoordig domineren sparren-spar-beukenbossen de achtergrond, waarbij de spar de meest voorkomende boomsoort in de geschiedenis is vanwege massale bebossing. Talrijke stormen, waaronder de orkanen Wiebke en Vivian (1990) en Lothar (1999), maakten de weg vrij voor een meer gestructureerde bosontwikkeling voor de toekomst. Hoe de natuur omgaat met de gevolgen van stormen wanneer ze aan haar lot wordt overgelaten, kan door gasten van het nationale park worden ervaren, bijvoorbeeld op het Lothar- of wildernispad.
Een bijzonder kenmerk van het nationale park zijn de weilanden – genaamd Grinden – in de hoge gebieden. Er zijn hier ook enkele moerasgebieden, waarvan de grootste zich op de top van Hornisgrinde bevindt (buiten het nationale park). Samen vormen slijpstenen en moerassen ongeveer drie procent van het nationale parkgebied.
Geologie Zwarte Woud
Geologisch gezien is het Zwarte Woud één van de interessantste en oudste middelgebergte-formaties van Europa. De zogenaamde kelder van graniet en gneis vormt de basis van de Grindenschwarzwalds. Het is meer dan 300 miljoen jaar geleden ontstaan. In het gebied van het Zwarte Woud National Park komt de kelder echter maar op een paar plekken aan de oppervlakte. Het grootste deel bevindt zich in het gebied van de deklaag op een hoogte van meer dan 800 meter.
Deze deklaag bestaat uit verschillende gesteenten die zijn gevormd in de tijdperken van de Rotliegend (circa 250 miljoen jaar geleden) en met name uit de rode zandsteen (circa 220 miljoen jaar geleden). De bodems die erop worden gevormd, vooral podzols en gletsjers, zijn vaak erg zuur en arm aan voedingsstoffen.
Er zijn enkele zeer interessante geologische formaties in het nationale park. In de ijstijd ontstonden door erosie van kleine gletsjers op de berghellingen onder de bergkammen ketelvormige holle vormen. Deze holle vormen worden kare genoemd. Het noordelijke Zwarte Woud heeft één van de hoogste cardens in Centraal-Europa. Nadat de gletsjers 12.000 jaar geleden smolten, vormden zich meren in sommige Karen-meren, waarvan sommige nog steeds bestaan. In het nationale park zijn dit b.v. de Wilde See, de Huzenbacher See en de Buhlbachsee.
Een ander bijzonder kenmerk op het gebied van de rode zandsteen zijn aardverschuivingsoppervlakken, ook wel sneden genoemd. Ze zijn te vinden in de bovenloop van kleine stroompjes. De bekendste in het nationale park zijn de “rode bezuinigingen” rond de Schliffkopf.
Ook bezienswaardig zijn de zogenaamde blokhopen, die tijdens de ijstijd zijn ontstaan door de grote temperatuurverschillen op de rotsachtige en steile hellingen op het zuidwesten. De grootste blokhopen – sommige strekken zich uit over vele meters – zijn te vinden in het westelijke afvalgebied. Hier bevinden zich ook de grootste watervallen van het nationale park, waaronder de beroemde Allerheiligenwaterval.
Klimaat Zwarte Woud
Met een jaarlijkse regenval tot 2700 mm (gemiddeld 2200 mm) ligt het Zwarte Woud National Park in een van de regio’s met de meeste regenval in Duitsland buiten de Alpen. De neerslag is zelfs groter dan die van het veel hoger gelegen zuidelijke Zwarte Woud. De reden hiervoor is de stroomopwaartse Zabern-depressie. Het vermindert de regenwaterwerking van de Vogezen aanzienlijk, zodat de vochtige luchtmassa’s uit de Atlantische Oceaan vrijwel ongehinderd het noordelijke Zwarte Woud bereiken. De neerslag is relatief gelijkmatig over het jaar verdeeld, waarbij het maximum wordt bereikt in juli. Een groter deel van de neerslag valt als sneeuw. Gesloten sneeuwbedekkingen kunnen zich al vanaf half november vormen. Vanwege de sterke en frequente stormen is het niet ongebruikelijk dat er op grote hoogte sneeuwafwijkingen optreden.
De jaarlijkse gemiddelde luchttemperatuur op grote hoogte is ongeveer 5 graden Celsius, met een gemiddelde van -3 in januari en iets minder dan 13 graden Celsius in juli. Het groeiseizoen is navenant kort. Alleen van juni tot september komt de gemiddelde temperatuur boven de 10 graden Celsius. Vaak is het nationale park ook bedekt met mist – volgens statistieken gemiddeld 180 dagen per jaar. In de herfst en winter zijn er echter vaak zogenaamde inversie-weersomstandigheden, waarbij het op de bergen beduidend warmer kan zijn dan in de omliggende valleien.
Geschiedenis Zwarte Woud
Zelfs de post-glaciale jagers en verzamelaars gebruikten de bossen van het noordelijke Zwarte Woud voor zichzelf – maar niet erg intensief vergeleken met de huidige normen. Maar ze zijn al begonnen met branden om hun jachtgebied te verbeteren, wat betekent dat ze herhaaldelijk open plekken in het bos hebben gemaakt waar wilde dieren konden grazen en dus gemakkelijker te jagen waren. In de loop van de tijd hebben de jagers geleidelijk de grote herbivoren uitgeroeid, waardoor ook de bossen aanzienlijk zijn veranderd.
1000 jaar geleden was het hele gebied van het nationale park toen bedekt met rijk gestructureerde oerbossen, en veel van de gigantische bomen daarin waren net zo oud. Tussen dichte bosgebieden waren grotere open plekken die waren gevormd door stormen, branden, wilde dieren en insecten. Ongeveer een derde van de bomen was gestorven, hun stammen stonden tientallen jaren als machtige pilaren voordat ze instortten en het bos bijna ondoordringbaar maakten. In de kieren groeiden weer jonge bomen. De enige constante in deze wildernis was constante verandering.
De oerbossen op de lagere hoogten bestonden voornamelijk uit beuken en eiken, terwijl op de hogere hoogten boven 800 meter de spar samen met de beuk domineerde. Er waren beduidend minder sparren dan er nu zijn; ze groeiden voornamelijk op de koudere grote hoogten. Slechts enkele heidevelden, rotsen en rotshopen waren permanent vrij van bos – leefgebied voor enkele zeer gespecialiseerde soorten.
De eerste permanente nederzettingen ontstonden ongeveer 1000 jaar geleden in het noordelijke Zwarte Woud. De daaropvolgende opruiming van de plateaus, de steeds intensievere begrazing en het gebruik van hout om te raften, vernietigden geleidelijk de oerbossen bijna volledig. De bossen, die al zo’n 250 jaar herbebost zijn, zijn qua structuur niet vergelijkbaar met de oorspronkelijke. Bovenal geven de heidevelden, keteldalen, rotsen, steenhopen en de lange ongebruikte beschermde bosgebieden een kleine impressie van het oerlandschap van het Zwarte Woud tot op de dag van vandaag.
Flora & Fauna Zwarte Woud
In het Nationaal Park Zwarte Woud kunt u een fascinerende verscheidenheid aan natuurbeelden verwachten in één van de beroemdste boslandschappen van Duitsland. Donkergroene bossen bedekken glooiende heuvels, onderbroken door stille heidevelden en diepe cirque meren. Op de bergkammen van het Zwarte Woud bieden heideachtige hoge weilanden, de zogenaamde Grinden, fantastische uitzichten over de bergtoppen naar de uitgestrektheid van de Rijnvlakte. Op de hoogten van het Zwarte Woud leven zeldzame dieren en planten.
Bos & berg habitat
De gemengde sparren-, sparren- en beukenbossen van de hooggelegen gebieden van het noordelijke Zwarte Woud met hun voedselarme rode zandsteenbodems en het barre klimaat bieden voornamelijk mogelijkheden voor gespecialiseerde dier-, paddenstoelen- en plantensoorten, waaronder enkele zeer bedreigde en zeldzame soorten. De zure bodems, de koele en vochtige omstandigheden en de geringe concurrentie van meer veeleisende plantensoorten zijn zeer gunstig voor varens, berenmos en mossen. De gemengde bossen zijn van groot belang voor sommige boomsoorten, zoals de zilverspar, die één van de belangrijkste gebieden van voorkomen in het Zwarte Woud is.
Typische zoogdieren zijn onder meer reeën en edelherten, vooral de boommarter, de tuinslaapmuis en verschillende vleermuizen die in boomgrotten leven. Typische bergbosvogelsoorten zoals spechten en uilen domineren onder de vogels. Kenmerkend zijn de zwarte specht, de zeldzame drietenige specht en de twee oerwouduilen, de grote uil en de dwerguil. Naast tal van andere interessante soorten zoals ringuilen, kruisbekers, roodstaart en dennengaaien, is het nationale parkgebied vooral belangrijk voor de auerhoen, die één van de belangrijkste voorvallen in het Zwarte Woud en Midden-Europa heeft.
Er zijn immers talloze zeer zeldzame houtkeversoorten en mossen, korstmossen en schimmels die dood hout koloniseren, vooral in de bosgebieden die al lang niet meer in gebruik zijn, zoals de Hohe Ochsenkopf en de Wilder See.
Habitat Grinden en plateau moerassen
De maling gecreëerd door het eeuwenlange gebruik van de hoge gebieden en afgewisseld met talrijke bergdennen en berkenstruiken, vormt samen met het natuurlijke, deels boomvrije moeras van de hoge gebieden vandaag een zeer ongebruikelijke habitat, waarin tal van soorten die elders zeer zeldzaam zijn, kunnen worden gevonden.
In het nationale parkgebied maken deze gebieden slechts 3% uit en bevinden zich in de beheerzone voor permanente bewaring. De open plekken, die overwegend begroeid zijn met pipegrass, biezen en heide, herbergen talrijke zeldzame insectensoorten zoals de alpenbergkrekel, de wrattenbeet en verschillende motten.
Daarnaast zijn hier de grootste exemplaren van de met uitsterven bedreigde adder en enkele zeldzame vogelsoorten zoals graspieper, citroensijs en ringuil te vinden. Ten slotte zijn ook de overgangsgebieden tussen de bergdennenheide en het omringende bergbos van bijzonder belang voor het auerhoen.
Karseen leefgebied
In het nationale park liggen drie prachtige cirquemeren – de Wilde See, de Buhlbachsee en de Huzenbacher See – met zeer verschillende stadia van heidevelden en verzilting. Ze herbergen hun eigen vegetatie die bestaat uit zeldzame veenmossen, moerasmossen, zonnedauw, zegge en katoengrassoorten. In deze meren leven ook talloze amfibieën, de kleine fuut en enkele zeer zeldzame hoogveenlibelsoorten.
Habitat rotsen, steenhopen, blokken puinhopen
Deze habitattypes, gekenmerkt door de rotsen, zijn verspreid over het hele gebied in het nationale park en herbergen vaak nog zeer natuurlijke plantengemeenschappen. Ze kunnen heel verschillend zijn, afhankelijk van de belichting en het type steen. Ze zijn vooral belangrijk voor zeldzame, in de rotsen levende soorten korstmossen en talrijke insecten. Bijzondere kenmerken zijn vooral te vinden bij loopkevers en spinnen. Maar ook gewervelde dieren zoals de adder en de alpiene spitsmuis komen hier voor. De slechtvalk broedt ook in grotere, beschermde rotsgebieden.
Natuur en onderwijs
Woestijn ontstaat eerst in de geest. Iedereen heeft zo zijn eigen ideeën over de wildernis. Denk hierbij aan afbeeldingen van landschappen of dieren of de kleine, onopvallende dingen in de natuur. Maar er zijn ook geluiden en geuren en vooral emoties en ervaringen die al zijn opgedaan die aanleiding geven tot ons idee van wildernis.
Dit is waar ons educatieve werk begint. We willen mensen op verschillende manieren enthousiast maken voor de wildernis. Daartoe creëren we met onze aanbiedingen en programma’s toegang tot de natuur en de wildernis. En dat is doelgroepspecifiek, gedifferentieerd, drempelvrij en inclusief.
Het is belangrijk voor ons om de jongsten onder ons enthousiast te maken voor het Nationaal Park en intensief samen te werken met kleuterscholen en kinderdagverblijven. Voortdurende samenwerking is belangrijk voor ons. We richten ons daarom verder op scholen van alle soorten scholen en studenten van alle leeftijden – dit geldt ook voor universiteiten. We bieden ook aanbiedingen voor jeugdgroepen, clubs en verenigingen.
Onderzoek voor mens en natuur
Er wordt onderzoek gedaan in het Nationaal Park Zwarte Woud – met de focus niet alleen op de natuur, maar ook op de mens. Natuurlijk heeft procesbescherming de topprioriteit van het nationale park en het zal niet alleen spannend zijn voor het wetenschapsteam om te volgen hoe de natuur zich ontwikkelt wanneer deze aan zijn lot wordt overgelaten. Hoe het bos verandert, welke soort een nieuw thuis kan vinden. Even interessant is de blik op de mensen: welke beelden creëert het nationale park in hun gedachten, hoe beïnvloedt de wildernis hen?
Dat is de reden waarom natuur- en sociale wetenschappen verenigd zijn in het onderzoeksteam van het nationale park – deze holistische benadering is erg belangrijk voor ons. En de samenwerking met de regio: Onderzoek in het nationaal park is geen doel op zich en mag geen grijze theorie blijven. Alle bevindingen worden gebruikt voor praktisch werk – van soortenbescherming tot het nationale parkplan tot rondleidingen. De directe uitwisseling en publieke discussie over het nationale park en de ontwikkeling ervan zijn zelfs een apart onderzoeksgebied. Samenwerking met universiteiten en andere onderzoeksinstellingen is ook belangrijk voor het team van het nationale park – tal van werkzaamheden en projecten worden begeleid en gefinancierd.
Vertaald van bron: Nationalpark Schwarzwald
Adres: Nationalpark Schwarzwald, Schwarzwaldhochstr.2, 77889 Seebach, Duitsland